Szkolnictwo wojskowe pełni kluczową rolę w przygotowywaniu kadry oficerskiej i specjalistów wojskowych, którzy są odpowiedzialni za obronę kraju oraz realizację polityki bezpieczeństwa narodowego. Ważnymi obszarami zaangażowania uczelni wojskowych są również badania naukowe, rozwój technologiczny, współpraca międzynarodowa oraz kształtowanie postaw patriotycznych.
Historia polskiego szkolnictwa wojskowego związana jest ściśle z historią Polski. Szkolnictwo wojskowe powstało i rozwinęło się w drugiej połowie XVIII w. Był to czas kryzysu państwowości polskiej, po rządach Wazów i Sasów. Jedną z inicjatyw mających na celu naprawę sytuacji w kraju, było powołanie do życia warszawskiej Szkoły Rycerskiej, zwanej również Szkołą Kadetów (1765-94). Jej pomysłodawca – król Stanisław August Poniatowski, pragnął stworzyć nowoczesną uczelnię kształcącą kadrę oficerską, która byłaby jednocześnie elitą państwa, zdolną do jego przebudowy. Cele wychowawcze Szkoły określił jej komendant – Książe Adam Kazimierz Czartoryski w podręczniku Prawidła dla Szkoły Rycerskiej. Absolwentami szkoły były tak znakomite osobistości jak Julian Ursyn Niemcewicz czy Tadeusz Kościuszko. Do końca XVIII wieku powstało kilka mniejszych uczelni wzorowanych na Szkole Rycerskiej; w Warszawie otworzono Główną Szkołę Artyleryczną, w Wilnie powstała Szkoła Korpusu Inżynierów.
Najważniejszą uczelnią wojskową działającą w pierwszych dziesięcioleciach XIX w., była utworzona w Warszawie Szkoła Wojskowa Aplikacyjna (1820-31), kształcąca kandydatów na oficerów Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego. Była to pierwsza polska wyższa uczelnia wojskowa. Trzyletni program nauki obejmował przedmioty wojskowe, ścisłe, języki obce, religię i moralność. Duża część jej wykładowców i absolwentów brała udział powstaniu listopadowym, między innymi komendant Szkoły – gen. Józef Longin Sowiński. W latach 20 tych i 30 tych XIX w. powstały kolejne szkoły, których wspólnym celem było wszechstronne kształcenie specjalistów, jak również kształtowanie postaw etycznych i patriotycznych uczniów. Klęska powstania listopadowego położyła kres intensywnemu rozwojowi szkolnictwa wojskowego a po upadku powstania styczniowego przestało ono istnieć. Na ponad sto dwadzieścia lat przerwana została ciągłość wieloletniej tradycji.
Pierwsze próby jej reaktywacji przypadły na początek XX w. W związku ze sprzyjającą sytuacją polityczną, zaczęły powstawać liczne związki i organizacje wojskowe. W 1914 roku, po wybuchu I wojny światowej, utworzono z nich Legiony Polskie, przy których powstawać zaczęły szkoły podchorążych.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Polska podjęła działania na rzecz reaktywacji kształcenia obronnego, powstały wówczas trzy korpusy kadetów; w Ostrowi Mazowieckiej działała Szkoła Podchorążych Piechoty (1918-39). Wraz z powstaniem Marynarki Wojennej pojawiła się potrzeba kształcenia oficerów Marynarki. W 1922 roku powstała Oficerska Szkoła Marynarki Wojennej w Toruniu, która przemianowana na Szkołę Podchorążych Marynarki Wojennej, funkcjonowała w kilku lokalizacjach do 1939 r. Istotną rolę w systemie nauczania wojskowego pełniła w tym czasie Wyższa Szkoła Wojenna w Warszawie (1919-1946), kształcąca w sposób kompleksowy wyższe kadry dowódcze i oficerów sztabowych. Dwuletni proces nauczania uwzględniał min. przedmioty wojskowe,
społeczno-prawne, ogólnokształcące i języki obce. Szkoła cieszyła się międzynarodową renomą, związani z nią byli wybitni przedstawiciele polskiej armii:. gen. Kazimierz Sosnkowski, marszałek Edward Rydz-Śmigły i gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba, który pełnił funkcję komendanta Szkoły przez jedenaście lat.
Działania wojenne sprawiły, że system kształcenia wojskowego odbywał się w skróconym czasie, po ich ustaniu w 1921 r., wprowadzono ujednoliconą ścieżkę edukacyjną dla kandydatów na oficerów Wojska Polskiego, przybrała ona formę trzyletnich, pogłębionych studiów. W II RP istniało aż trzynaście szkół oficerskich o zróżnicowanych profilach (przemianowanych później na szkoły podchorążych), znajdowały się one min. w Warszawie, Bydgoszczy, Dęblinie, Modlinie. Szkolenie oficerów sztabowych miało miejsce wyłącznie w Warszawie, w sześciu stołecznych placówkach. Na szeroką skalę odbywało się kształcenie podchorążych rezerwy.
W czasie II wojny światowej ośrodki polskiej edukacji wojskowej działały zagranicą, przede wszystkim na terenie Francji i Wielkiej Brytanii. Nauczanie w powstających tam szkołach miało formę kilkumiesięcznych kursów, co miało związek z pilną potrzebą nowych kadr na frontach.
Po wojnie Polska znalazła się w strefie sowieckiej dominacji, co przełożyło się na upolitycznienie programu szkolnictwa wojskowego. System szkolenia Wojska Polskiego opierał się na szkołach podoficerskich, wyższych szkołach oficerskich, akademiach i ośrodkach szkoleniowych. Od 1947 roku w Warszawie a później w Rembertowie, działała Akademia Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z trzyletnim programem studiów. Od końca lat 60 – tych jej struktura opierała się na pionie lądowym i lotniczym. Placówka rozwijała się dzięki prężnie prowadzonej działalności naukowej. Na uwagę zasługuje funkcjonujący w jej ramach, rozbudowany Instytut Dydaktyki Wojskowej. Uczelnia została zlikwidowana w 1990 r., na jej miejsce powołano w Akademię Obrony Narodowej (1990-1016). Zmiana ta miała związek z rozwiązaniem Układu Warszawskiego i z wychodzeniem spod strefy wpływów bloku wschodniego. Zanim to nastąpiło, od lat 50 – tych działały min.: Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie, Wyższa Szkoła Marynarki Wojennej w Gdyni, Wojskowa Akademia Medyczna w Łodzi oraz wyższe szkoły oficerskie.
Po roku 1990 miała miejsce prowadzona na szeroką skalę transformacja polskiego szkolnictwa wojskowego. Zredukowano akademie wojskowe i wyższe szkoły oficerskie, rozwiązano szkoły chorążych. Po 2004 r. zlikwidowano szkoły podchorążych rezerwy, zredukowano liczbę podoficerskich szkół zawodowych, zwiększono ilość centrów szkoleniowych. W 2016 na miejsce Akademii Obrony Narodowej powołano Akademię Sztuki Wojennej.
Obecnie w Polsce działa pięć akademii wojskowych, jedenaście centrów szkoleniowych, trzy szkoły podoficerskie, dwa licea i studium języków obcych. Akademie oferują zarówno studia wojskowe jak i cywilne, cieszą się popularnością i prestiżem, ze względu na wysoki poziom i bogaty program kształcenia. Są to: Akademia Sztuki Wojennej w Warszawie, Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni, Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie, Akademia Wojsk Lądowych we Wrocławiu oraz Lotnicza Akademia Wojskowa w Dęblinie. Uczelnie te kształcą oficerów na potrzeby struktur związanych z obronnością państwa, oraz przyszłych pracowników służby publicznej, min. w zakresie bezpieczeństwa narodowego i reagowania kryzysowego. Kontynuując tradycje najważniejszych szkół z ubiegłych stuleci, dzięki innowacyjnym programom badawczym, wytyczają nowe kierunki rozwoju myśli wojskowej.
Historię szkolnictwa wojskowego w Polsce, w sposób symboliczny ukazuje mural, odsłonięty w grudniu 2023 r. na terenie Akademii Sztuki Wojennej w Warszawie. Akademia jest spadkobierczynią najważniejszych szkół wojskowych: Szkoły Rycerskiej, Szkoły Wojskowej Aplikacyjnej oraz Wyższej Szkoły Wojennej. Mural nawiązuje do idei trwałości dziedzictwa, prezentując sylwetki słynnych komendantów znamienitych uczelni. Ukazuje Księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego (1734-1823), Komendanta Szkoły Rycerskiej, generała Józefa Longina Sowińskiego (1777-1831), Komendanta Szkoły Wojskowej Aplikacyjnej oraz generała dywizji Tadeusza Kutrzebę (1886-1947), który w latach 1928 – 1939 r. pełnił funkcję Komendanta Wyższej Szkoły Wojennej. Tłem dla zasłużonych postaci jest historyczny widok siedziby Wyższej Szkoły Wojennej z charakterystycznym wizerunkiem pomnika Napoleona, który obecnie znajduje się na terenie Akademii Sztuki Wojennej. Całości dopełniają słowa gen. Tadeusza Kutrzeby:
… przechodząc koło grobów poległych nad Bzurą żołnierzy polskich, niech ci, którzy kształcą się na przyszłych dowódców, wspomną, że leżą tu żołnierze, którzy starali się wykonać niewykonalny wówczas obowiązek obrony Polski. Cytat ten, pochodzący ze studiów generała Kutrzeby z lat 1939–1945, wydanych pod wspólnym tytułem Wojna bez walnej bitwy (Bellona, 1998), odnosi się bezpośrednio do misji edukacyjnej realizowanej przez Akademię Sztuki Wojennej.
Mural znajduje się na ścianie budynku nr 112 przy ul. Emilii Gierczak 8, na terenie Akademii Sztuki Wojennej w Warszawie (Rembertów). Autorką projektu jest Magdalena Wereska z Akademii Sztuki Wojennej, a wykonawcą Firma Alp Master. Główny artysta: Tomasz Smieszkoł
